SISTEM DOKTRIN PENGASINGAN KUASA PEMERINTAHAN AMERIKA SYARIKAT DAN MALAYSIA

Pembahagian kuasa atau dalam bahasa Inggeris disebut “separation of powers” merupakan satu doktrin dalam pemerintahan demokrasi yang membahagikan urusan dalam negara kepada tiga cabang utama iaitu Pemerintah (Eksekutif), Perundangan (Legislatif) dan Kehakiman. Ia untuk mengelak atau menghindari bahaya “kezaliman” (tyranny), di mana dikatakan doktrin pembahagian kuasa (atau fungsi) dapat mewujud dan mengekalkan kepimpinan, kebebasan sebenar dan menghindari kemaharajalelaan (despotisma) dengan cara membahagi-bahagikan kuasa untuk mewujudkan semak dan seimbang (check and balance) antara kuasa tersebut. Doktrin pengasingan kuasa adalah suatu doktrin yang menjadi asas kepada kebebasan atau lebih dikenali sebagai liberalisme. Ini adalah kerana apabila kuasa dalam sistem pemerintahan dihadkan dan mempunyai garis panduan yang tersendiri, maka, ia dapat mengelakkan dari berlakunya kezaliman. Kuasa yang telah dihadkan menjadi satu batasan kepada setiap bidang untuk bertindak lebih jauh dalam menjalankan sistem pentadbiran. Ia boleh mengelakkan dari berlakunya pertindihan kuasa antara satu-satu bidang yang mengawal pentadbiran negara.


Doktrin Pengasingan Kuasa Dalam Demokrasi di Amerika Syrarikat (US)

Untuk ini kita akan lihat bagaimana pengamalan doktrin pengasingan kuasa atau “separation of power” ini dilakukan di Amerika Syarikat (US) yang merupakan sebuah negara memperjuangkan demokrasi. Penduduk di US lebih mementingkan ideologi liberalisme yang membawa kepada hak kebebasan individu agar setiap individu berhak untuk bersuara supaya tidak wujud penindasan, kezaliman dan ketidakadilan kepada rakyat. Cabang-cabang ini mempunyai peranan yang berbeza tetapi saling bergantung antara satu cabang dengan lain. Misalnya hakim dilantik oleh ketua Eksekutif, manakala undang-undang yang berpunca dari cabang legislatif akan digunakan oleh badan kehakiman untuk membuat keputusan, manakala pihak eksekutif pula akan menguatkuasakan undang-undang tersebut.


Tiga bidang kuasa ini telah diwujudkan dalam perlembagaan US. Dalam bidang legislatif, ia merujuk kepada dua dewan yang dikenali sebagai ‘House Of Representative’ dan ‘Senate’ yang telah diwartakan dalam Artikel 1 dalam perlembagaan US. Cabang kuasa Eksekutif, yang dianggotai oleh kumpulan Presiden, Timbalan Presiden, dan juga jabatan-jabatan yang menjalankan kuasa pemerintahan utama telah diwartakan dalam Artikel 2 dalam perlembagaan. Cabang kehakiman yang dianggotai oleh Mahkamah Persekutuan dan Mahkamah Tinggi telah diwartakan dalam Artikel 3 dalam perlembagaan. Setiap bidang yang dipecahkan dalam pengasingan kuasa ini ada bidang kuasa tersendiri dan setiap darinya mempunyai had dan batasan kuasa yang tersendiri. Setiap dari kuasa yang telah diwartakan telah diperiksa oleh satu badan bebas yang lain. Sebagai contohnya, sekiranya presiden telah melantik hakim untuk memegang jawatan dalam Mahkamah Persekutuan dan juga Mahkamah Tinggi dan dalam masa yang sama presiden juga telah melantik setiausaha untuk untuk jabatan pemerintahan. Tetapi perlantikan ini haruslah diluluskan dan mendapat kebenaran daripada Senate. Kongres juga berhak untuk meluluskan satu rang undang-undang, namun, presiden mampu dan berhak menolaknya jika rang yang dibuat dan diluluskan itu boleh mendatangkan kerumitan dalam jangka masa panjang kerana presiden mempunyai kuasa veto dalam menentukan hala tuju negara.

Kesemua semak dan seimbang ini walau bagaimanapun tidak efisien. Ini menggalakkan kewujudan dan kehadiran liberalisasi dalam sistem pentadbiran dan pemerintahan di US. Ini adalah kerana dengan pengasingan kuasa setiap bidang dalam kerajaan telah dihadkan kepada kuasa masing-masing. Ini bermakna tiada pemusatan kuasa dalam setiap cabang pemerintahan seterusnya tiada satu bidang pun yang mendominasi bidang kuasa yang lain. Sebagai contoh, dalam kes presiden Nixon, dalam skandal Watergate. Walaupun beliau ialah seorang presiden, namun, beliau tetap disiasat oleh badan kehakiman kerana disyaki terlibat dalam skandal Watergate. Ini jelas menunjukkan liberalisme berlaku dalam sistem pemerintahan dan juga sekaligus menjalankan keadilan kepada rakyat. Badan eksekutif tidak berhak mencampuri urusan yang telah dikendalikan oleh badan kehakiman walaupun Nixon adalah ketua dalam bidang eksekutif sekaligus sebagai pemimpin kepada negara yang di tadbir.

Dalam pentadbiran negara Amerika Syarikat, teori pengasingan kuasa diterima sepenuhnya kerana ia dianggap sebagai salah satu ciri-ciri demokrasi yang perlu dijalankan. Pengasingan kuasa yang dijalankan menurut para falsafah, ia mendukung ciri-ciri demokrasi selaras dengan dasar yang dijalankan di Amerika Syarikat. Selain daripada itu, dikatakan teori pengasingan kuasa ini menyokong penuh liberalisme di Amerika Syarikat. Oleh itu, dalam Negara yang mengamalkan demokrasi dan pengasingan kuasa pasti mengamalkan budaya liberalisme secara tidak langsung agar faktor-faktor tertentu terpelihara. Penduduk dan rakyat di Amerika Syarikat lebih mementingkan hak kebebasan individu. Oleh itu, para pemimpin US juga haruslah sentiasa peka akan rakyat yang sentiasa menuntut hak kebebasan dan hak asasi manusia yang dijunjung tinggi sekian lamanya di US.

Doktrin Pengasingan Kuasa Dalam Demokrasi di Malaysia

Perkara asas dalan doktrin pengasingan kuasa adalah dalam sistem pemerintahan dihadkan dan mempunyai garis panduan yang tersendiri mengikut pengasingan yang menjadi tunjang perlaksanaan konsep “separation of power” . Selari sebagai sebuah negara yang mengamalkan prinsip demokrasi, Malaysia juga mengamalkan doktrin pengasingan kuasa, tetapi sejauhmanakah pengamalan dan perlaksanaan doktrin pengasingan kuasa diguna pakai di Malaysia dalam mengelakkan pemusatan kuasa pemerintahan di dalam tangan sesuatu kumpulan tertentu.
Di Malaysia, pengasingan kuasa ini telah dipecahkan kepada tiga cabang atau organ kerajaan iaitu badan perundangan (legislatif), badan pentadbiran (eksekutif) dan badan kehakiman (judiciary). Badan perundangan atau legislatif adalah badan yang menggubal, meminda dan meluluskan sesuatu undang-undang. Ianya didokong oleh dua buah dewan iaitu Dewan Negara dan Dewan Rakyat, yang mana keahlian Dewan Rakyat dipilih oleh rakyat melalui pilihanraya manakala Dewan Negara keahliannya dipilih oleh Yang Dipertuan Agong mengikut kepakaran bidang masing-masing. Badan pentadbiran atau legislatif merupakan badan yang melaksanakan undang-undang, serta menjalankan pentadbiran mengikut perlembagaan dan undang-undang yang terdiri daripada barisan menteri kabinet yang diketuai oleh Perdana Menteri. Manakala, badan kehakiman atau judiciary pula yang mentafsirkan undang-undang melalui sistem kehakiman di Malaysia dalam Mahkamah Majistret, Mahkamah Sesyen, Mahkamah Tinggi, Mahkamah Rayuan dan Mahkamah Persekutuan.

Walau bagaimanapun doktrin pengasingan kuasa yang diamalkan di Malaysia berbeza daripada doktrin yang asal. Malaysia mengamalkan doktrin yang mengutamakan kuasa relatif antara badan perundangan, badan eksekutif dan badan kehakiman. Yang Dipertuan Agong (YDPA), sebagai ketua negara mempunyai kuasa tertinggi dalam ketiga-tiga badan berkenaan, ini kerana Malaysia mengggunakan konsep Demokrasi Berparlimen dan Raja Berperlembagaan. Kuasa tertinggi di atas ketiga-tiga badan itu terletak pada Yang di-Pertuan Agong sebagai Ketua Negara. Ini bermakna Yang di-Pertuan Agong adalah sekaligus merupakan ketua kepada ketiga-tiga cabang kerajaan. Menurut Perlembagaan, baginda bukan sahaja memegang kuasa eksekutif malahan juga kuasa perundangan. Perkara 39 Perlembagaan Persekutuan iaitu kuasa memerintah Persekutuan dan Perkara 44 Perlembagaan Persekutuan iaitu kuasa perundangan Persekutuan. Di sini, Raja Berperlembagaan adalah raja yang memerintah secara terikat mengikut perlembagaan yang telah ditetapkan. Baginda memerintah berdasarkan kuasa yang telah diberikan kepada baginda. Ini bermakna, baginda tidak boleh untuk memerintah secara mutlak mengikut kehendak hatinya sendiri. Baginda memerintah mengikut nasihat jemaah menteri yang diketuai oleh Perdana Menteri dan mengikut budi bicara baginda sendiri yang termaktub dalam Perlembagaan, Artikel 40, Perkara 2.


Disamping itu, jika kita lihat pengamalannya di Malaysia, badan perundangan (perundangan) dan badan pentadbiran (eksekutif) tidak terdapat pengasingan secara ketat diantara kedua-duanya dan dan ianya tidak selari dengan konsep ‘seperation of power’ di mana kuasa tersebut hendaklah dipecahkan atau diasingkan. Di sini, badan eksekutif yang mentadbir juga merupakan orang yang terlibat dalam badan legislatif yang membuat perundangan untuk dilaksanakan. Ini kerana ahli yang terlibat dalam perundangan dalam Dewan Rakyat juga merupakan ahli dalam badan pentadbiran (legislatif). Pihak Eksekutif sepatutnya tidak boleh menjadi seorang ahli badan perundangan (legislatif) dan badan kehakiman semestinya bebas dari campurtangan pihak Eksekutif dan Legislatif. Pada masa yang sama Perlembagaan Persekutuan - Perkara 122 B juga memperuntukkan bahawa perlantikan kehakiman ke mahkamah-mahkamah Tertinggi adalah dibuat oleh pihak Eksekutif yang menunjukkan ada kawalan tidak langsung terhadap badan kehakiman. Pihak Eksekutif pula dikawal oleh Parlimen dan bertanggungjawab kepadanya. Oleh yang demikian sistem pengasingan kuasa berserta dengan Konsep Kawalan dan Imbangan nampak kepentingan dalam mengelakkan pemusatan kuasa pemerintahan di dalam tangan sesuatu kumpulan tertentu sahaja.

Maka itu, idea terpenting mengenai pengasingan kuasa ialah orang yang sama tidak harus bertanggungjawab bagi membuat undang-undang, menguatkuasakannya dan menghukum orang-orang yang melanggarnya. Ini bermakna doktrin tersebut melibatkan pembahagian kuasa pemerintahan yang jelas antara badan perundangan, eksekutif dan kehakiman tanpa sebarang pertindihan. Doktrin ini menjelaskan bahawa badan yang membuat undang-undang hanya dibenarkan membuat dan tidak boleh menyerahkankuasa itu kepada badan-badan lain serta tidak boleh mempunyai kuasa-kuasa lain. Badan yang memerintah hanya dibenar menjalankan pemerintahan negara dan tidak boleh membuat undang-undang dan menjalankan kuasa kehakiman. Begitu juga dengan badan kehakiman yang hanya dibenrkan melaksana kuasa kehakiman dan tidak boleh membuat undang-undang atau menjalankan kuasa pemerintahan. Matlamat doktrin pengasingan kuasa ialah untuk mengelakkan pemusatan kuasa di dalam tangan mana-mana pihak.

SUMBER UNDANG-UNDANG

Setiap negara mempunyai peraturan dan undang-undangnya sendiri yang dibentuk melalui proses sejarah dan perkembangan masyarakat. Perkembangan undang-undang pula selalunya mengambil tempat dengan dipengaruhi oleh beberapa factor. Faktor-faktor inilah yang dipanggil sumber undang-undang. Undang-undang terbentuk melalui sumber seperti adat resam, agama, keputusan mahkamah, perbincangan ilmiah, ekuiti dan dewan perundangan.

Adat Resam

Apa yang dimaksudkan dengan adat resam ialah asal undang-undang yang paling lama sekali. Dalam masyarakat yang masih kuno sebarang selisih faham diselesaikan dengan berpedomankan kepada adat resam yang dianuti pada ketika itu. Sebagai contoh Adat Perpatih merukan salah satu daripada asal undang-undang bagi Negeri Sembilan. Kita tahu undang-undang ini berlainan sedikit dengan undang-undang negeri-negeri lain yang mempunyai adat resam yang agak berbeza.

Tidak dapat dikenalpasti bilakah adat resam ini bermula tetapi apa yang diketahui kita ianya merupakan tindakan bersama dalam sesuatu masyarakat yang ahli-ahlinya mempunyai persamaan dari segi perilaku dan cirri-ciri kehidupan seharian. Adat resam juga merupakan satu kebiasaan yang menjadi ikutan dari satu generasi kepada generasi yang lain sehingga ianya menjadi peraturan yang diikuti oleh semua. Dari kacamata politik, adat resam bukannya undang-undang kecuali apabila sebuah negara itu mengiktiraf bahawa peraturan adat resam sebagai undang-undang. Namum demikian, negara tidak mengenepikan adat resam walau berapa kuat sekalipun kekuasaan negara itu. Seperti contoh, apabila orang Inggeris menjajah Malaysia, agama dan adat resam orang tempatan tidak disentuh kerana ianya boleh mengakibatkan pemberontakan di kalangan rakyat peribuminya. Dengan makna lain,walaupun peraturan pentadbiran negara itu telah ditetapkan oleh undang-undang, peraturan hidup dan adat resam orang-orangnya tetap dihormati dan diiktiraf sebagai undang-undang juga.

Agama

Manusia dalam kehidupan bermasyarakat memerlukan agama sebagai petunjuk kehidupan. Justeru, agama adalah kepercayaan manusia terhadap sesuatu kuasa yang terlalu tinggi bagi keupayaan manusia biasa untuk mengatasinya, dengan sendirinya telah mengatur manusia untuk kebaikan dunia dan akhirat.

Setiap agama menggariskan etika hidup bagi panduan setiap umatnya. Etika hidup yang diamalkan darri satu generasi yang lain dan lama-kelamaan telah menjadi satu peraturan yang diikuti. Ajaran Islam menerusi al Quran telah mengariskan peraturan-peraturan mengenai bidang ekonomi, masyarakat dan keluarga serta dunia pentadbiran. Selain itu, agama Kristian dengan Kristiandengan kitab Injilnya yang menetapkan peraturan-peraturan kehidupan manusia ataupun agama Hindu dengan peraturan-peraturan yang telah ditetapkan oleh kitab Manunya.

Oleh itu, peraturan-peraturan yang ditetapkan oleh agama ini telah diiktiraf oleh perlembagaan negara sebagai undang-undang maka dengan sendirinya rakyat akan mematuhinya. Kehidupan masyarakat Islam Malaysia contohnya adalah tertakluk kepada undang-undang syariah terutamanya dalam perkara-perkara yang menyentuh perkahwinan, zakat, dan sebagaimana. Dengan sendirinya peraturan yang telah ditetapkan dalam agama Islam kini menjadi unddang-undang dan dikuatkuasakan kepada seluruh umat Islam di seluruh negara.Manakala, penduduk sesebuah negara yang beragama Kristian telah menetapkan supaya hari cuti ialah hari Ahad agar para penganut agama itu dapat hadir ke gereja pada hari tersebut. Begitu juga bagi negara-negara Islam, hari cuti ialah hari Jumaat kerana ianya hari mulia supaya umatnya dapat menjalankan ibadat. Oleh itu, sudah sepatutnya semua pejabat ditutup pada hari itu.

Keputusan Mahkamah

Wujud dalam sesebuah masyarakat tidak terlepas yang mana akan menghadapi masalah persengketaan dan selisih faham di antara satu sama lain. Mengikut peraturan dahulu kala, sebarang perselisihan faham selalunya akan melanjutkan perkara ini ke hadapan orang yang dianggap bijaksana. Pada peringkat ini keputusan akan dicapai, dan pada masa akan datang masalah yang serupa akan diselesaikan berdasarkan kepada keputusan tadi dengan merujuk kepada adat resam yang dianuti pada masa itu. Apabila masalah masyarakat didapati semakin rencam, amalan dan keputusan yang berdasarkan kepada adat resam tidak lagi sesuai apatah lagi jika persengketaan timbul dan golongan atau pihak yang mempunyai adat resam yang berbeza. Apabila situasi sedemikian timbul, adat resam yang selalunya dijadikan garis panduan akan diberi intepretasi dan keputusan akan dibuat dengan berdasarkan kepada alasan-alasan yang muhasabah dan logik. Keputusan ini pula akan menjadi teladan untuk dijadikan dasar sekiranya masalah yang serupa timbul pada masa akan dating.

Pada mulanya teladan dijadikan pedoman secara lisan dan diamalkan dari satu generasi ke satu generasi sebagai satu tradisi. Lama kelamaan oleh sebab manusia ingin menentukan supaya ianya lebih jelas dan tepat, segala teladan yang dikumpulkan ini dibukukan.teladan-teladan yang seperti disebutkan di atas akan disemak oleh hakim-hakim yang berkenaan dan dibandingkan dengan keputusan yang telah dibuat oleh hakim-hakim yang lain. Dengan sendirinya ianya telah menjadi sumber kepada undang-undang sebuah negara.

Perbincangan Ilmiah

Undang-undang juga boleh lahir menerusi perbincangan yang dibuat oleh hakim-hakim dan peguam-peguam bagi membentuk, memperkembang atau memnida undang-undang. Undang-undang yang wujud dan dianggap tidak sesuai ataupun bercanggah dengan kehendak atau kepentingan masyarakat selalunya dibincang. Walau bagaimanapun, pendapat hakim dan peguam dalam perbincangan ini bukanya merupakan keputusan.
Berdasarkan kepada undang-undang yang lepas dan yang sedia ada, hasil perbincangan akan memperolehi satu prinsip yang dapat diterima ramai. Dari prinsip inilah satu garis panduan akan dapat disusun bagi membolehkan undang-undang itu dibentuk dan dilaksanakan.

Ekuiti

Istilah ekuiti memberi pengertian yang lebih mirip kepada perkataan keadilan atau sama taraf. Undang-undang yang ada tidak pernah lengkap dan tidak akan lengkap. Ianya tidak dapat digunakan bagi menyelesaikan semua masalah. Kadang-kadang undang-undang itu tidak jelas dan kadang-kadang “senyap” mengenai sesuatu isu. Kadang-kadang, disebabkan oleh peredaran masa yang begitu cepat, undang-undang tidak lagi mampu atau kurang sesuai untuk mengatasi masalah masyarakat yang semakin rumit dan rencam.

Dalam keadaan di mana undang-undang yang ada tidak lagi dapat menyelesaikan masalah, prinsip ekuiti digunakan di mana kes-kes akan diselesaikan dengan berpandukan kepada fikiran logik. Dalam keadaan seperti ini, ekuiti bukan sahaja menolong melengkapkan undang-undang tetapi menjadikan undang-undang itu lebih fleksibel. Ekuiti juga dapat mengurangkan jurang yang ada pada sesuatu undang-undang itu.

Dewan Perundangan

Selain daripada adat resam dan agama sebagai sumber undang-undang, perintah daripada raja atau istana boleh dijadikan satu peraturan yang kemudiannya ditetapkan menjadi undang-undang. Sekarang ini peranan raja bukan lagi menetapkan undang-undang tetapi sebagai perestu di mana undang-undang yang telah diluluskan oleh Parlimen atau Dewan Perundangan akan ditandatangani dan seterusnya dikuatkuasakan.

Ini bermakna sumber undang-undang yang dahulunya dipegang oleh raja kini telah diberikan kepada rakyat dan suara rakyatlah yang pada lazimnya menetapkan undang-undang itu. Dalam keadan ini peranan dewan perwakilan yang selalunya diketuai oleh eksekutif dan parti yang memerintah memainkan peranan dalam membuat, meminda atau memansuhkan undang-undang. Kaedah ini sekarang telah mengambilalih kaedah-kaedah yang lain dan telah banyak diamallkan di negara-negara yang mengamlkan pemerintahan demokrasi. Walau bagaimanapun amalan-amalan yang lama tetap dianggap penting kerana adat resam, agama ataupun ekuiti masih memainkan peranan dalam menetapkan undang-undang negara.